بررسی برخی ویژگی‌های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری‌های مختلف اراضی در حوزه‌ی آبخیز بارده شهرکرد (استان چهارمحال و بختیاری)
بررسی برخی ویژگی‌های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری‌های مختلف اراضی در حوزه‌ی آبخیز بارده شهرکرد (استان چهارمحال و بختیاری)
عنوان فارسی :
بررسی برخی ویژگی‌های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری‌های مختلف اراضی در حوزه‌ی آبخیز بارده شهرکرد (استان چهارمحال و بختیاری)
عنوان انگلیسی :
Investigation of Some Soil Physical Quality Properties in Different Land Uses in Bardeh Catchment, Shahrekord (Chaharmahal and Bakhtiari Province)
چکیده:
سابقه و هدف: نوع کاربری زمین تأثیر چشم‌گیری بر ویژگی‌های خاک دارد. مطالعه تأثیر کاربری زمین بر ویژگی‌های کیفیت خاک، امکان شناسایی روش‌های مدیریتی پایدار و به‌تبع آن پیشگیری از تخریب فزاینده خاک را فراهم می‌کند. تغییر کاربری اراضی، قطع یکسره‌ی درختان، جنگل‌ها و تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی باعث تخریب یا اخلال در اکوسیستم‌های طبیعی، کاهش ظرفیت تولید فعلی یا آینده‌ی خاک شده و اثرات زیان‌باری بر خصوصیات فیزیکی خاک دارد. با توجه به گستردگی تغییرات کاربری اراضی در ایران و از آن‌جایی که ویژگی‌های کیفیت خاک و مقادیر آن‌ها با توجه به اهداف تحقیق و شرایط منطقه‌ای متفاوت می‌باشند، تحقیق حاضر جهت بررسی ویژگی‌های کیفیت خاک به‌ویژه ویژگی‌های فیزیکی در کاربری‌های مختلف در بخشی از شهرستان شهرکرد انجام شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش در بخشی از حوزه آبخیز بارده با مساحت 80 کیلومتر مربع واقع در 40 کیلومتری شمال غربی شهرستان شهرکرد (مرکز استان چهارمحال و بختیاری) انجام شد. کاربری عمده اراضی در این منطقه، مراتع طبیعی و کشت دیم است. تعداد 85 نمونه از خاک سطحی به صورت تصادفی و نمونه مرکب (حاصل از سه نمونه واقع در رئوس مثلث متساوی‌الاضلاع به علاوه یک نمونه واقع در مرکز مثلث) با فواصل 1 کیلومتر و از عمق (0-20) سانتی‌متری برداشته شد به نحوی که با توجه به نقشه کاربری اراضی منطقه از کاربری مرتع 58 نمونه، کاربری کشت دیم 17 نمونه و از کاربری کشت آبی 10 نمونه از خاک سطحی تهیه گردید. همچنین از نقاط نمونه برداری نمونه دست نخورده جهت اندازه گیری جرم مخصوص ظاهری و هدایت هیدرولیکی خاک تهیه شد و ویژگی‌های فیزیکی از جمله توزیع اندازه‌‌ای ذرات، جرم مخصوص ظاهری، تخلخل کل، شاخص‌های پایداری خاکدانه و هدایت هیدرولیکی اشباع در آن‌ها اندازه‌گیری شد. تجزیه و تحلیل آماری براساس روش‌های آمار کلاسیک و با استفاده از نرم‌افزار آماری Statistica Ver.8 انجام شد. برای بررسی ویژگی‌های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری‌های مختلف از تجزیه واریانس (ANOVA) و مقایسه میانگین (روش دانکن در سطح 5 درصد) استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که جرم مخصوص ظاهری، درصد سیلت، پایداری ساختمان خاک به روش الک تر و خشک در اراضی کشاورزی (کشت دیم و آبی) بیشتر از اراضی مرتعی بود که از لحاظ آماری معنی‌دار نبود. تخلخل کل خاک و درصد شن در کاربری مرتع دارای مقدار بیشتری نسبت به کاربری کشت دیم و آبی بود. همچنین در کاربری کشاورزی به‌خصوص کشت دیم در مقایسه با کاربری مرتع درصد رس بیشتر، ولی هدایت هیدرولیکی اشباع کمتر است که این تفاوت معنی‌دار نبود. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین خصوصیات مورد بررسی، از لحاظ آماری تفاوت معنی‌داری را بین سه کاربری مرتع، کشت آبی و کشت دیم نشان نداد. نتیجه‌گیری: برای جلوگیری از تخریب اراضی و کاهش کیفیت خاک در کاربری‌ها، راهکار طولانی‌مدت در اراضی زراعی، کاهش عملیات خاک‌ورزی و افزودن ماده‌آلی به خاک می‌باشد. در اراضی مرتعی نیز باید از ورود دام‌های مازاد بر ظرفیت مرتع و ورود دام به مرتع قبل از آمادگی مرتع جهت چرا ممانعت کرد.
چکیده انگلیسی:
Background and objectives: The type of landuse greatly affects soil properties. Assessing the effects of landuse on soil quality properties, helps to identify sustainable management practices and to prevention soil degradation. The landuse change, such as cutting forest trees and the grasslands conversion to agricultural lands destroys natural ecosystems, also causes current or future production capacity reduction and these are harmful effects on the soil physics characteristics. Considering the wide variation of land use in Iran and the fact that the values of soil quality properties are not the same in different regional conditions, this study was conducted to study the soil quality properties, especially physical soil properties, in different landuses in a part of Shahrekord. Materials and methods: This research is located in a part of the Bardeh catchment area with an area of 80 km2 in 40 km northwest of Shahrekord (the center of Chaharmahal and Bakhtiari province). The main landuse in this area is natural pasture and dryland farming. 85 soil samples was done randomly (0-20 cm) and compound sample with distances of 1 km in pasture, dryland and irrigated farming. Considering the map of area landuse 58, 17 and 10 top soil samples were collected respectively from pasture, dryland and irrigated farming. In addition, at each sampling site, undisturbed soil samples were obtained to determine soil bulk density and saturated hydraulic conductivity and some physical characteristics such as soil particle size, bulk density, total porosity, stability of soil structure indicators and saturated hydraulic conductivity were measured in them. Statistical analysis was performed on the basis of statistical methods and using statistical software Statistica Ver.8. Analysis of variance (ANOVA) and mean comparison (Duncan method at 5% level) were used to study the soil quality characteristics in different landuses. Findings: The results showed that bulk density, Silt percentage, stability of soil structure by dry and wet method in agricultural lands (dryland and irrigated farming) is more than pasture land that did not show a significant difference. While the total soil porosity and percentage of sand in the pasture landuse is higher than those of dryland and irrigated farming. Also, in agriculture, especially dryland farming, the percentage of clay is more than the pasture landuse, but the saturated hydraulic conductivity is less that did not show a significant difference. The results of analysis of variance and the mean comparison of studied characteristics did not show a significant difference between pasture, dryland and irrigated farming. Conclusion: To prevent land degradation and soil quality reduction, reduction the tillage operations and the addition of organic matter are recommended. In pasture lands, the grazing must be prevented prior to pasture preparation.
خبرنامه
برای ثبت نام در خبرنامه و دریافت خبرنامه ایمیل خود را وارد نمایید.
